Ngày 16/6/2025, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương, số 72/2025/QH15. Đây là dấu mốc quan trọng, thể hiện bước tiến mạnh mẽ trong cải cách bộ máy nhà nước, xây dựng chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ nhân dân tốt hơn.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025, số 72/2025/QH15 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ 16/6/2025.

Trong đó, Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 quy định về đơn vị hành chính từ ngày 16/6/2025 như sau: Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có:

- Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp tỉnh);

- Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (gọi chung là cấp xã).

So với Luật Tổ chức chính quyền năm 2015, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, số 72/2025/QH15 có nhiều điểm mới đáng chú ý, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và xu thế hiện đại hóa quản trị quốc gia. Cụ thể:

Kết thúc hoạt động của cấp huyện kể từ ngày 01/7/2025: Tại khoản 1, Điều 1 quy định đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có: (a) Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; (b) Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh. Đây là một trong những thay đổi mang tính đột phá của mô hình chính quyền địa phương nhằm tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, tăng tính liên thông, thống nhất trong quản lý, điều hành.

Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND và UBND: Tại Chương III, Chương IV, quy định cụ thể, minh bạch về quyền hạn, nhiệm vụ của HĐND, UBND các cấp theo từng lĩnh vực: ngân sách, đất đai, quy hoạch, an ninh, quốc phòng, dân tộc, tôn giáo… Qua đó, khắc phục tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm như trước đây; tăng cường giám sát của HĐND, trách nhiệm giải trình của UBND và người đứng đầu các cơ quan chuyên môn thuộc UBND.

Tăng quyền tự chủ, trách nhiệm cho cấp xã: Từ Điều 21 đến Điều 26 quy định, cấp xã được trao nhiều thẩm quyền hơn thông qua cơ chế phân cấp, ủy quyền từ cấp tỉnh. Cấp xã trở thành “trung tâm phục vụ” người dân, giải quyết trực tiếp, kịp thời hơn các vấn đề dân sinh và chịu sự giám sát của Nhân dân.

Đặc khu chính thức trở thành đơn vị hành chính: Tại khoản 1 Điều 1 quy định, đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh. Đặc khu có cơ cấu hành chính tinh gọn, linh hoạt, phù hợp đặc thù địa bàn.

Mở rộng thẩm quyền cho HĐND tỉnh ban hành chính sách đặc thù: Theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 15, HĐND cấp tỉnh được quyền quyết định áp dụng thí điểm các chính sách đặc thù, đặc biệt, chưa được luật quy định để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách địa phương, sau khi đã báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ cho phép. Quy định mới này góp phần khuyến khích sáng tạo, linh hoạt trong quản trị địa phương, phù hợp thực tiễn, kịp thời khai thác, phát huy thế mạnh của từng vùng, miền.

Chi tiết xem tại: Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15