Tại Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Hà Nội của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, diễn ra trong hai ngày 25 - 26/10, nhiều chuyên gia quốc tế nhận định, Công ước Hà Nội đang trở thành “lá chắn thép” bảo vệ thế giới trước làn sóng tội phạm tiền mã hóa ngày càng tinh vi.

Đột phá trong hợp tác phòng chống tội phạm mạng

Ông Jarek Jakubcek - Giám đốc Đào tạo Thực thi Pháp luật Toàn cầu của Binance - cho rằng, Công ước Hà Nội đã “vạch ra khung hành động cụ thể” cho hợp tác quốc tế trong điều tra và xử lý tội phạm mạng.

Là chuyên gia kỳ cựu trong lĩnh vực tiền mã hóa, từng hỗ trợ đào tạo hơn 1.300 điều tra viên đến từ 80 quốc gia, ông Jarek Jakubcek nhấn mạnh: “Công ước Hà Nội về phòng chống tội phạm mạng đánh dấu một cột mốc lịch sử đối với cộng đồng an ninh mạng toàn cầu, nổi bật cả về quy mô lẫn tầm quan trọng. Sự kiện được tổ chức rất chuyên nghiệp, thể hiện sự tận tâm và ấm áp mang đậm nét văn hóa Việt Nam. Các phiên thảo luận bên lề tập trung vào khía cạnh thực tiễn như điều phối cơ quan thực thi pháp luật, hợp tác xuyên biên giới, thu hồi tài sản và quan hệ đối tác công - tư. Những thảo luận này thể hiện rõ sự chuyển dịch từ lý thuyết sang hành động cụ thể. Đây là đột phá quan trọng của sự kiện”.

Theo chuyên gia của Binance, Công ước Hà Nội không chỉ là tuyên bố chính trị mà là một khung hành động cụ thể giúp điều tra xuyên biên giới nhanh hơn và hiệu quả hơn. Trước đây, việc chia sẻ chứng cứ kỹ thuật số giữa các quốc gia thường vướng rào cản pháp lý, khiến tội phạm mạng dễ dàng lợi dụng khoảng trống này để trốn tránh truy tố. Công ước mang tới điểm đột phá mang tính thời cuộc khi thống nhất các thuật ngữ chuyên ngành liên quan đến tội phạm mạng và tài sản số. Việc xác định rõ ràng “tài sản ảo”, “tiền mã hóa”, “tài sản số” trong định nghĩa pháp lý giúp xóa bỏ những vùng xám trong hệ thống luật quốc tế.

Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Theo ông Jakubcek, Việt Nam đã thể hiện vai trò mẫu mực và chủ động khi thúc đẩy hình thành Công ước Hà Nội – minh chứng cho năng lực ngoại giao và cam kết trách nhiệm quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng.

Dù vậy, ông lưu ý, tác động thực tế của Công ước sẽ cần thời gian. Văn kiện chỉ có hiệu lực 90 ngày sau khi đủ 40 quốc gia phê chuẩn, dự kiến vào cuối năm 2026 hoặc 2027. Khi đó, hiệu quả sẽ được thể hiện rõ trong các quy trình điều tra, truy tố tội phạm xuyên biên giới, thay vì ở cấp độ người dân.

 “Giống nhiều quốc gia khác, nguồn lực cho điều tra tội phạm mạng luôn có hạn, nên việc phân bổ hợp lý để ưu tiên các vụ án có tác động lớn là rất quan trọng. Theo kinh nghiệm của tôi, cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam có thể phối hợp chặt chẽ với khu vực tư nhân, tận dụng dữ liệu sẵn có để xử lý hiệu quả các hoạt động phạm tội, đồng thời đầu tư mạnh mẽ vào công cụ và đào tạo nhằm nâng cao kỹ năng điều tra viên” - ông Jakubcek đề xuất.

Tại hội nghị, đại diện Cục Điều tra Trung ương Thái Lan (CIB) đã chia sẻ về chiến dịch “Skyfall” - ví dụ điển hình cho hiệu quả của hợp tác quốc tế. Chiến dịch nhằm triệt phá mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia sử dụng tiền mã hóa để rửa tiền. Nhờ sự phối hợp giữa Binance và Cảnh sát Hoàng gia Thái Lan, cơ quan điều tra đã phát hiện luồng tiền bất hợp pháp, thực hiện 28 lệnh bắt giữ và thu hồi hơn 46 triệu Baht (tương đương 37 tỷ đồng).

Thành công của “Skyfall” trở thành minh chứng sống động cho sức mạnh của quan hệ đối tác công - tư, mà Việt Nam có thể tham khảo khi triển khai thực thi Công ước Hà Nội.

Phòng ngừa - nền tảng bền vững cho an ninh số

Theo ông Jakubcek, “Ngăn ngừa tội phạm luôn dễ hơn điều tra”. Chính vì vậy, Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào giáo dục cộng đồng và phổ cập kiến thức an ninh mạng.

“Phòng ngừa là cách tiếp cận hiệu quả nhất. Việc phổ cập kiến thức, cảnh báo cho hơn 100 triệu dân cùng nền kinh tế số đang phát triển nhanh chóng sẽ giúp Việt Nam giảm chi phí ứng phó, hạn chế đáng kể rủi ro cho nền kinh tế” - ông Jakubcek nhận định.

Việc Việt Nam chủ trì soạn thảo và mở ký Công ước Hà Nội không chỉ khẳng định vị thế của quốc gia trong lĩnh vực an ninh mạng, mà còn mở ra kỷ nguyên mới về quản trị không gian số toàn cầu - nơi các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp cùng chung tay bảo vệ thế giới số an toàn, minh bạch và bền vững.